Interview met Lilian Jans-Beken, Dankbaarheidsdeskundige. Beluister het gehele interview via de Happy People – Better Business Podcast.
Een promotie-onderzoek naar dankbaarheid. Hoe is dat zo gekomen?
‘Het begon eigenlijk toen mijn 2e man bij mij in de vrachtwagen zat. Ik had het gymnasium niet afgemaakt en had daarna van alles gedaan. Twaalf ambachten, dertien ongelukken. Van eieren inpakken en werken bij een klantenservice was ik uiteindelijk internationaal vrachtwagenchauffeur geworden. We zaten op een avond samen in de cabine toen hij aan me vroeg waarom ik niet ging studeren. Hij zou dan voor het inkomen zorgen, zodat ik mij kon richten op de studie.
Jaren later bij het uitzoeken van mijn master besefte ik dat door de niet aflatende inzet van hem, ik in staat ben geweest om een studie te volgen en een carrière-switch te kunnen maken. Dat vervulde mij met dankbaarheid; een mooi emotioneel moment. En toen dacht ik: dit is dankbaarheid, wat weten we daar nu over?
Mijn promotie had als onderwerp “Dankbaarheid en psychische gezondheid” en ik heb het vorig jaar heb afgesloten met een doctorstitel.’
Wat is dankbaarheid?
‘Dankbaarheid is een emotie. Het is een emotie die ontstaat als je beseft dat je iets hebt gekregen van iemand. Dat kan van materiële zaken tot hulp zijn. Dankbaarheid is een positieve emotie en dat staat tegenover negatieve emoties. Negatieve emoties zorgen ervoor dat we gericht zijn op het potentiële gevaar, zodat we een actie kunnen uitkiezen voor ons levensbehoud (vechten, vluchten).
Positieve emoties ontstaan als er overvloed is, als er rust en vrede is. Dan is er ruimte voor positieve emoties. Ze zorgen ervoor dat er aandacht is voor de gehele omgeving en allerlei prikkels kunnen binnenkomen. Die positieve gevoelens zetten aan tot heel ander gedrag zoals op onderzoek uitgaan. Je richt je meer op andere mensen, je maakt contact met andere mensen. Je hulpbronnen worden zo opgebouwd als vaardigheden, kennis en competenties die je kunt inzetten als er gevaar dreigt. Dus positieve emoties dragen zo indirect bij aan je overleving.’
Waarom is het belangrijk om ermee aan de slag te gaan?
‘Door dankbaarheid ontstaat een gevoel van genoeg hebben. Je hebt voldoening, dat geeft peace of mind. Je hoeft niet harder te lopen om nog meer te krijgen. Daarnaast is dankbaarheid gericht op het verleden en heden. Het zorgt ervoor dat je even stilstaat en terugkijkt: wat is er nu gebeurt? Wat heb ik gekregen? Wie heeft mij erbij geholpen? Het zit dus ook deels in de hoek van mindfullness.’
‘Dankbaarheid zet daarnaast aan tot actie en dan niet zozeer tot het krijgen van meer, want je hebt het gevoel dat je voldoende hebt. Wat uit verhalen over dankbaarheid blijkt, is dat mensen graag iets terug willen doen. Naar de mensen van wie ze iets hebben gekregen of naar anderen. Het is een wederkerige emotie.’
‘Dankbaarheid creëert positief sociaal gedrag en daar komt creativiteit bij kijken. Ik geef een voorbeeld. Als ik van jou tien euro heb gekregen en ik geef een tientje terug, dan was het alleen een lening. Als ik heel blij ben met die tien euro, dan geef ik er wellicht een bosje bloemen bij of een reep chocola. Dat is een wisselwerking die blijft en daardoor ontstaan heel stevige relaties. Dat is niet alleen in romantische relaties van belang, maar ook in werkrelaties.’
Hoe kun je met dankbaarheid aan de slag gaan in je organisatie?
‘Je kunt dankbaarheid op verschillende niveaus inzetten. Als medewerker kun je meer aandacht hebben voor je collega’s en hen bedanken als ze bijvoorbeeld een kopje koffie hebben gehaald, een project hebben afgerond, etc. Emoties zijn besmettelijk en op die manier kun je iets in gang zetten in je eigen omgeving.’
‘Als team kun je bijvoorbeeld afspreken dat je in de wekelijkse / maandelijkse vergadering een rondje maakt om te zien waar je afgelopen week of maand dankbaar voor was op het werk. Voor wie was je je dankbaar en waarom?
En als je weet dat dit iedere week wordt gevraagd, dan is het leuk om te zien dat mensen er meer aandacht aan besteden.
Je kunt ook denken aan een dankbaarheidsmuur in je organisatie. Je kunt post-its ophangen met daarop waar je dankbaar voor bent. Dan kan anoniem, dat kan met je naam eronder. Daar kun je weer inspiratie uit opdoen.’
Hoe zorg je er als organisatie voor dat dankbaarheid structureel aandacht krijgt?
‘Ik adviseer om het niet te verplichten maar door nudging het aantrekkelijk te maken.Je kunt als organisatie helpen er meer aandacht aan te besteden. Je kunt bijvoorbeeld op het intranet iedere week een bericht op zetten. Misschien heb je een nieuwsbrief waarin je er aandacht aan kunt besteden. Je kunt kaartjes klaarzetten in de koffiehoek die medewerkers kunnen invullen en aan een collega kunnen geven als ze dat willen. Op die manier nudge je mensen richting dankbaarheid, zonder dat je zegt dat ze dankbaar moeten zijn.
Ken je organisaties in Nederland die al met dankbaarheid aan de slag zijn?
‘In Nederland ken ik er geen, ik hoor het graag als mensen voorbeelden kennen.
Via mijn contacten in het buitenland weet ik van organisaties die met dit onderwerp bezig zijn. Deze organisaties zijn oprecht begaan met hun medewerkers, ze willen een mooie werkomgeving creëren. Er is in dit soort organisaties de oprechte intentie om met dankbaarheid aan de slag te gaan. Ze besteden aandacht aan kleine en grote successen en ook aan mislukkingen, want daar kunnen ze van leren. We maken allemaal fouten. En als we ervan kunnen leren, kunnen we er ook dankbaar voor zijn.
Dankbaarheid wordt bij deze organisaties onderdeel gemaakt van leiderschapsonderdeel. Leiderschap omvat daarbij 5 gedragingen:
- Hulp vragen
- Hulp geven
- Excuses maken
- Complimenten geven
- Dankbaarheid tonen
Dankbaarheid is geïntegreerd in de cultuur van deze organisaties; het wordt medewerkers makkelijk gemaakt om ermee aan de slag te gaan.’
Wat levert het op als je met dankbaarheid aan de slag gaat?
‘Onderzoek toont aan dat daar waar er meer aandacht is voor dankbaarheid op het werk dit op allerlei niveaus wat oplevert voor medewerkers en organisaties. Zo geven medewerkers aan dat ze minder stress ervaren, dat ze zich rustiger voelen en meer verbonden met collega’s. Medewerkers laten minder verschijnselen van burn-out zien. Er is meer werktevredenheid, meer betrokkenheid op het werk. Medewerkers die dankbaarheid ervaren presteren beter, vertonen pro-sociaal gedrag en er is organisatieburgerschap (Organizational Citizenship Behaviour): medewerkers doen meer dan in hun functiebeschrijving staat.
Wat mij betreft meer dan voldoende redenen om aan de slag te gaan met dankbaarheid.’