Astrid Karsten werkt bij consultancyorganisatie Prowareness en is trainer en coach op het gebied van agile en persoonlijke ontwikkeling. In haar werk en dagelijks leven houdt ze zich bezig met waar mensen blij, gelukkig en succesvol van worden. Ikigai is een van haar specialisaties.
Het interview met Astrid (en meer) is ook als Podcast te beluisteren
Wat is ikigai?
‘Ikigai is een Japanse term waar geen goede vertaling voor is. Wat het meest in de buurt komt, is ‘een reden om te zijn’, maar ook dat klinkt nog wel wollig. Ik leg het altijd zo uit: wat is jouw noorderlicht waar je naartoe wilt, je visie op je eigen leven? Als je een product of dienst ontwikkelt, moet je ook een visie hebben voordat je kunt bepalen wat je gaat doen en hoe je dat gaat doen. Zo werkt het ook met ikigai. Het is belangrijk om te weten wat je eigen Poolster is die je altijd kunt volgen en die helpt bij het maken van keuzes. Dat kun je ook vertalen naar ‘purpose’, maar in het Nederlands zijn er eigenlijk geen goede vertalingen voor. Vandaar dat ik ikigai een charmante term vind.’
Is ikigai iets persoonlijks of kan een organisatie ook een ikigai hebben?
‘Ikigai is iets heel persoonlijks. Het is opgebouwd uit vier elementen – je missie, je passie, je roeping en je beroep – die je samenvat in één zin. Zelf heb ik mijn ikigai weten te vinden door een rode draad in mijn verleden en toekomstdromen te zoeken. Mijn ikigai is het vertellen van verhalen om mensen te bewegen. Ik kan dat in mijn werk als trainer toepassen, maar ook in mijn dagelijks leven. Ik word net zo gelukkig van het vertellen van een verhaal aan mijn nichtje van bijna 8 als van het vertellen van verhalen voor duizend mensen.’
Kun je die vier elementen toelichten?
‘Je missie, passie, roeping en beroep – het kruispunt daartussen is je ikigai. Als je wat jonger bent en nog niet zoveel hebt meegemaakt en nog alle keuze hebt om dingen te beleven en doen, is het best lastig om te bepalen wat je missie en passie zijn. Daar kun je achter komen door in gesprek te gaan met anderen en door dingen te ervaren.
Ik zal ter illustratie mijn ikigai ontleden. Mijn missie is de wereld een beetje mooier maken. Dat hoeft niet in grote stappen, maar de wereld zou er al mooier uitzien als iedereen iets vaker lacht. Ik heb echt een passie voor het creëren van content, van verhalen. Dat kan door te schrijven en te spreken, maar dat doe ik ook met tekenen en schilderen. Iets nieuws maken, daar word ik heel blij van. Zelf vind ik roeping de moeilijkste, dat klinkt als iets heel groots. Als ik een roeping heb, is het denk ik dat mensen hun verhaal kwijtkunnen bij mij. Mijn moeder zei altijd: ‘As, jij kunt een lantaarnpaal nog laten praten’. En ten slotte mijn beroep: ik ben opgeleid als fysiotherapeut en dat heeft niets te maken met het vertellen van verhalen. Maar ik word wel betaald voor spreken en schrijven en ben inmiddels ook auteur van een boek.
Zo haken die vier elementen in elkaar. Twee elementen zijn intern gericht: wat is mijn passie en waar wil ik mijn geld mee verdienen? De andere twee gaan over: wat breng ik de wereld? Dat zijn missie en roeping, want we weten dat je niet alleen gelukkig wordt van je eigen passies, maar ook als je iets biedt of brengt aan de wereld. Die vier elementen vertaal je naar één zin die alle vier in zich heeft. Dat lukt niet altijd, maar als dat wel lukt, heb je een heel krachtige richtingaanwijzer. Overigens was het ontdekken van mijn ikigai niet een reis die ik in twee dagen heb voltooid; dat heeft zeker twee jaar gekost.’
Is ikigai een recent begrip of is het al heel oud?
‘In de westerse wereld is het een heel recent begrip en misschien wel hypegevoelig. In Japan bestaat het al eeuwenlang. De karakters in ikigai gaan over zingeving en leven. In Japan kennen ze geen karakter voor ‘met pensioen gaan’. Dat zou in hun filosofie gek zijn, want dat zou betekenen dat je het leven opgeeft. Aan de andere kant moeten we het niet groter maken dan het is. Japan kent hoge werkdruk en een hoog zelfmoordpercentage. Ikigai is een term die van een klein eilandje in de provincie Okinawa komt en het zou me niet verbazen als het niet een wijdverspreide term is binnen Japan. Maar ook in de westerse wereld kennen we termen als ‘purpose’ en ‘reason for being’. Daar wordt veel onderzoek naar gedaan, onder meer door Sonja Lyubomirksy, Shawn Achor en Simon Sinek.’
Als je je ikigai eenmaal hebt gevonden, blijft die dan hetzelfde tot aan je dood?
‘Voor mij wel. Ik hoop dat als ik tachtig ben, ik uit m’n bed spring en denk: vandaag mag ik een fantastisch verhaal vertellen aan mijn kleinkinderen of aan mijn buurvrouw. Maar voor sommige mensen is het juist angstig om hun ikigai voor altijd vast te leggen. Ik denk dat je ikigai algemeen en overkoepelend is voor je leven en dat het dus lang meegaat.’
Waarom is het voor je werk belangrijk om te weten wat je ikigai is?
‘Ik geloof erin, en dat wordt ondersteund door de wetenschap en de praktijk, dat als je doet waar je echt in gelooft en gelukkig van wordt, dat je het meest succesvol bent, niet alleen voor jezelf maar ook voor je team en organisatie. Bij Prowareness staat onze missie op de muur: het vergroten van succes en geluk van mensen. Volgens mij lukt dat beter als je weet waar je voor staat en waarvoor je op aarde bent. Dan kun je optimaal je talenten inzetten, en dat draagt ook bij aan het geluk van de grotere community waar je deel van uitmaakt.’
Wij hebben onderzocht hoe Nederlandse werknemers naar hun werk kijken: als ‘job’, ‘career’ of ‘calling’. Als je je ikigai hebt gevonden, is je werk hopelijk je roeping. Zeg je daarmee ook dat mensen die hun baan als ‘job’ zien, hun ikigai nog niet hebben gevonden?
‘Ik zou het heel lastig vinden om een baan te hebben waar ik niets met mijn ikigai te maken heb. Ik mag gelukkig altijd bezig zijn met verhalen. Ik geloof wel dat er mensen zijn die hun werk als ‘job’ zien, om vervolgens daarmee hun roeping buiten het werk te vervullen. Het is niet per se fout als je je ikigai niet in je werk kan incorporeren.’
Maar een van de componenten van ikigai is werk en hoe je er geld mee kan verdienen. Hoe zit dat dan?
‘Ik heb weleens discussies met deelnemers aan mijn trainingen over dat je ook dingen kunt doen waar je niet voor wordt betaald en daar heel gelukkig van kunt worden. Dat klopt. Maar uiteindelijk denk ik dat geld verdienen een belangrijke factor is. Ik heb bijvoorbeeld ooit geroepen dat ik de eerste vrouwelijke voetbalcommentator van Nederland wilde worden. Daar heb ik heel veel vrijwilligerswerk voor gedaan. Uiteindelijk is het niet gelukt en dat vond ik wel erg. Maar een van de redenen was dat ik daar niet genoeg talent voor heb. Ik heb er nooit een stuiver mee verdiend. Nu ik terugkijk naar de tijd dat ik die droom aan het verwezenlijken was en dacht dat het paste bij mijn ikigai, weet ik dat het me heel onzeker maakte. Ik had er wel passie voor en het was mijn missie om het voetballandschap te veranderen, maar omdat ik niet genoeg talent had, voelde het niet fijn. Betaald worden is ook een stukje waardering. Als ik nu een boek schrijf, hebben mensen ook wel kritiek, maar ik weet uit ervaring dat ik er wel betaald voor kan worden. Dat maakt me minder onzeker en het is veel fijner om na te streven.’
Hoe kunnen mensen hiermee aan de slag, wat zijn de logische stappen om je ikigai te vinden?
‘Op Scrum.nl staat een simpele oefening die je met vier mensen kunt doen. En daarna: ga erover praten. Dat vinden mensen leuker dan je denkt. Als je jong bent: ga dingen ervaren, ga kijken waar je talenten en passie liggen. Als je ouder bent en je hebt gedacht ‘ik heb altijd muziek willen maken’: doe het. Je hoeft er niet meteen de beste in te worden, maar ga het ervaren.’
Hoe gaan werknemers bij Prowareness aan de slag met ikigai?
‘Het is een vast onderdeel van de Onboarding die vier dagen duurt. Op de tweede dag gaat het over de nieuwe werknemer, daar doen we de ikigai-oefeningen. Ik geef ook interne trainingen, waar proberen we de koppeling maken tussen je eigen ikigai en de doelstellingen van de organisatie. Als die heel ver uit elkaar liggen, is de eerste uitdaging om te kijken of er wel overlap mogelijk is. Die trainingen doen we ook voor bedrijven in het kader van talent optimaal benutten, daarbij is het belangrijk om te weten welke talenten je überhaupt hebt binnen de organisatie en wat mensen drijft.’
Vindt iedereen binnen Prowareness dat fantastisch of is er ook weerstand binnen jullie organisatie?
‘Het gaat verrassend goed. In het begin vroeg ik me af of het wel aan zou slaan bij mannen en jonge mensen. Maar het is geen probleem, de training wordt hoog beoordeeld. Mensen vinden het fijn om er bewust mee bezig te zijn, zelfs als ze hun ikigai niet kunnen pinpointen. Het wél weten, geeft veel rust. Want als je weet waar je voor staat, weet je ook aan welke zaken je geen energie wilt besteden.’
Wat levert deze aanpak jullie organisatie op?
‘Prowareness is een organisatie die erg in het teken staat van de ontwikkeling van mensen. Als je er snel achter kunt komen of een werknemer en de organisatie matchen, is dat een voordeel. Er is een bekende quote waarin een CFO vraagt: ‘Wat als we in onze mensen investeren en ze gaan weg?’ Waarop de CEO antwoordt: ‘Wat gebeurt er als we het niet doen en ze blijven?’ Met die gedachte zijn we hieraan begonnen. En uiteindelijk staat onze missie niets voor niets op de muur. Als mensen niet gelukkig zijn op hun plek, helpen we ze heel graag om een organisatie te vinden waar ze wél gelukkig zijn.’
Komt dat weleens voor?
‘Niet tijdens de Onboarding. In je eerste werkweek ben je gretig en wil je ervoor gaan. Maar ook omdat onze recruiters tijdens het werving- en selectieproces al bepaalde keuzes maken. Maar tijdens de ikigai-opfriscursus voor collega’s die al langer bij ons werken, is het wel een aantal keer voorgekomen dat iemand zei: dit is geen match. Er was bijvoorbeeld een collega die een heel duidelijke passie had, namelijk een groot sportevenement organiseren. Dat kan niet binnen Prowareness. Maar dat betekent niet dat je direct uit elkaar moet: zij kon nog bepaalde stappen maken binnen de organisatie, bijvoorbeeld in het organiseren van evenementen. Als je elkaar kunt helpen, is dat alleen maar mooi.’
Wat gebeurt er precies in die opfriscursus?
‘Het is een reminder. Ik zeg altijd: als je je ikigai weet, schrijf die dan ergens op waar je ’m iedere dag ziet. Bij mij staat de zin op mijn keukenmuur. Niet veel mensen doen dat daadwerkelijk. Zo’n opfriscursus laat je enerzijds zien: ‘Dit is waarvoor ik het allemaal doe, klopt dat nog?’ Maar we gaan er uitgebreider op in en maken een persoonlijk actieplan. Ikigai moet niet alleen bij een visie blijven, maar doordringen in de beslissingen die je dagelijks maakt. Zo heb ik eens bij een opdracht aangegeven dat ik dacht dat het tijd was om afscheid van elkaar te nemen, omdat er iets nodig was waar ik geen energie van kreeg. Als je weet waarvoor je staat en waarvoor je gaat, kun je dat ook duidelijk maken naar je omgeving. Dat gesprek leverde mij een verlenging van de opdracht op, maar dan op een andere plek waar ik meer met coaching kon doen.’
Stel, een organisatie wil aan de slag met ikigai. Welke tips geef je hen mee?
‘Download de oefening op mijn LinkedIn-profiel, daar staat stap voor stap beschreven wat je nodig hebt en wat je moet doen. Daarna: ga erover in gesprek. En minstens zo belangrijk: maak het concreet. Het is leuk en inspirerend om het te hebben over een visie en missie, maar het is net zo belangrijk om te beslissen wat je ermee gaat doen en hoe het je dagelijkse keuzes beïnvloedt. Wat is je plan voor de komende drie of zes maanden? Welke stappen moet je zetten? Maak het toepasbaar voor iedere dag.’